مصرف انرژی هوش مصنوعی؛ واقعیت‌ها و مقایسه جهانی

مصرف انرژی هوش مصنوعی به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات فناوری امروز تبدیل شده است. با رشد سریع پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مانند ChatGPT و Midjourney، نگرانی‌ها درباره مصرف برق، آب و ردپای کربنی این فناوری به اوج رسیده‌اند. اما آیا واقعاً باید نگران باشیم یا این فقط یک سوءتفاهم رسانه‌ای است؟ در ادامه به بررسی جامع آمار و واقعیت‌های جهانی درباره مصرف انرژی هوش مصنوعی می‌پردازیم.

تصویر کلی از مصرف جهانی انرژی

وقتی از مصرف انرژی هوش مصنوعی صحبت می‌کنیم، بسیاری تصور می‌کنند که این فناوری سهم بزرگی از مصرف برق جهانی دارد. اما واقعیت کمی متفاوت است. طبق داده‌های منتشرشده، حتی با وجود میلیاردها درخواست روزانه به سرورهای OpenAI، سهم کل هوش مصنوعی از مصرف جهانی برق هنوز بسیار ناچیز است.

برای مقایسه، شبکه‌های Wi-Fi در سراسر جهان مصرف برق بیشتری نسبت به تمام سامانه‌های هوش مصنوعی دارند. اگر Wi-Fi یک کشور بود، از نظر مصرف برق در میان ۵۰ کشور پرمصرف جهان قرار می‌گرفت. با این حال، این به معنای کم‌اهمیت بودن موضوع نیست، چراکه رشد سریع فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند این توازن را در سال‌های آینده تغییر دهد.

سهم مراکز داده در مصرف انرژی هوش مصنوعی

امروزه مراکز داده نقش اصلی را در مصرف انرژی هوش مصنوعی ایفا می‌کنند. این مراکز که داده‌های کاربران را پردازش و ذخیره می‌کنند، سالانه حدود ۴۱۵ تراوات‌ساعت برق مصرف می‌کنند. از این میزان، تنها حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد مربوط به هوش مصنوعی است. بیش از نیمی از این مصرف مربوط به سازمان‌ها و دولت‌ها (مانند بانکداری آنلاین و خدمات ابری) است و پلتفرم‌های استریم ویدئو نیز حدود ۱۵ درصد را به خود اختصاص داده‌اند.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد مصرف برق مراکز داده تا پایان دهه جاری میلادی دو برابر خواهد شد، و بخش قابل‌توجهی از این رشد ناشی از افزایش تقاضا برای پردازش‌های هوش مصنوعی است. هرچند حتی در آن زمان نیز مصرف انرژی هوش مصنوعی بخش کوچکی از مصرف برق جهانی خواهد بود.

مصرف آب و ردپای کربنی

علاوه بر برق، مصرف آب در مراکز داده برای خنک‌سازی تجهیزات نیز موضوع مهمی است. برای مثال، تنها یک بطری نیم‌لیتری آب می‌تواند خنک‌سازی لازم برای پردازش حدود ۲ هزار درخواست هوش مصنوعی را فراهم کند. با وجود این، کل مصرف آب برای خنک‌سازی هوش مصنوعی در مراکز داده تقریباً برابر با آبی است که در زمین‌های گلف هنگام بارش مصرف می‌شود.

از منظر انتشار کربن، هر درخواست هوش مصنوعی تنها حدود ۰٫۰۳ گرم دی‌اکسیدکربن معادل تولید می‌کند — تقریباً برابر با میزان کربنی که انسان در یک بازدم آزاد می‌کند. در مقیاس جهانی، انتشار کربن ناشی از مصرف انرژی هوش مصنوعی تنها ۰٫۰۷٪ از کل انتشار جهانی را شامل می‌شود، عددی که با کل ردپای کربنی کشور دانمارک برابری می‌کند. این رقم اگرچه در نگاه اول ناچیز است، اما در ابعاد جهانی اهمیت قابل‌توجهی دارد.

چالش‌های منطقه‌ای و اثرات نامتوازن

واقعیت این است که مشکل اصلی مصرف انرژی هوش مصنوعی در مصرف فردی یا روزانه کاربران نیست، بلکه در تمرکز بالای مصرف در مناطقی خاص نهفته است. ساخت مراکز داده عظیم در شهرهای کوچک یا مناطق خشک، می‌تواند فشار شدیدی بر منابع محلی آب و برق وارد کند. این مسئله باعث شده برخی دولت‌ها در حال بازنگری در سیاست‌های توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی باشند.

از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های فناوری بزرگ از جمله گوگل و مایکروسافت به دنبال سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر هستند تا بتوانند اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های خود را کاهش دهند. این حرکت‌ها نشان می‌دهد که صنعت در مسیر پایداری بیشتر گام برمی‌دارد و مصرف انرژی هوش مصنوعی نیز به تدریج با فناوری‌های سبزتر متعادل‌تر خواهد شد.

در نهایت، مصرف انرژی هوش مصنوعی هنوز بخش کوچکی از مصرف جهانی برق را تشکیل می‌دهد، اما رشد سریع آن می‌تواند در آینده تأثیرات چشمگیری بر زیرساخت‌های انرژی داشته باشد. برای حفظ تعادل میان پیشرفت فناوری و پایداری محیط زیست، باید به سمت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف مراکز داده حرکت کنیم. آگاهی از واقعیت‌های مصرف انرژی هوش مصنوعی نخستین گام برای تصمیم‌گیری هوشمندانه در مسیر آینده دیجیتال است.

پرسش‌های متداول