مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون؛ جنگ پنهان برای آینده خرید آنلاین

مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون فقط یک اختلاف فنی بین دو شرکت بزرگ نیست؛ این تصمیم می‌تواند آینده خرید آنلاین، نحوه جستجوی ما برای محصولات و حتی قدرت‌ گرفتن دستیارهای خرید هوش مصنوعی را تغییر دهد. در دنیایی که کاربران دوست دارند به‌جای گشتن بین ده‌ها صفحه، یک هوش مصنوعی همه گزینه‌ها را مقایسه و بهترین پیشنهاد را انتخاب کند، مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون سؤال‌های مهمی درباره کنترل تجربه خرید و قدرت پلتفرم‌ها ایجاد می‌کند.

چرا آمازون از عامل‌های هوش مصنوعی می‌ترسد؟

آمازون سال‌هاست برای میلیون‌ها کاربر در جهان، نقطه شروع خرید آنلاین است؛ خیلی‌ها حتی قبل از جستجو در گوگل، مستقیم به آمازون می‌روند، اسم محصول را می‌نویسند و بین نتایج جستجو می‌گردند. در چنین شرایطی، تصمیم مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون در نگاه اول، یک حرکت دفاعی برای حفظ همین موقعیت است: یعنی آمازون نمی‌خواهد کاربر به‌جای باز کردن سایت آن، با یک عامل هوش مصنوعی صحبت کند و از او بخواهد بهترین گزینه را پیشنهاد دهد.

در عمل، آمازون با به‌روزرسانی فایل robots.txt جلوی خزنده‌های OpenAI را گرفت و حالا ChatGPT دیگر نمی‌تواند قیمت‌ها، مشخصات فنی و نظرات کاربران روی صفحات محصول آمازون را بخواند. نتیجه این است که وقتی شما از یک عامل خرید هوش مصنوعی مثل Shopping Research در ChatGPT سؤال می‌پرسید، آمازون از دایره نتایج واقعی آن بیرون می‌ماند؛ نه قیمت‌ها دیده می‌شود، نه موجودی و نه امتیاز کاربران.

این تصمیم دو پیام مهم دارد: اول اینکه آمازون رسماً اعلام می‌کند حاضر نیست داده‌های ارزشمندش را رایگان در اختیار یک پلتفرم رقیب بگذارد؛ دوم اینکه نبرد اصلی دیگر فقط بر سر فروش محصول نیست، بلکه بر سر این است که چه کسی لایه «توصیه و راهنمایی» قبل از خرید را کنترل می‌کند.

لایه جدیدی به نام عامل‌های هوش مصنوعی در خرید

تا همین چند سال پیش، مسیر خرید آنلاین مشخص بود: کاربر در یک سایت یا موتور جستجو یک کلمه کلیدی وارد می‌کرد، نتایج را می‌دید، خودش مقایسه می‌کرد و در نهایت تصمیم می‌گرفت. حالا با عامل‌های هوش مصنوعی، یک لایه تازه به این مسیر اضافه شده است؛ لایه‌ای که نه‌تنها نتایج را نمایش می‌دهد، بلکه آن‌ها را تفسیر و فیلتر می‌کند و حتی تصمیم را هم برای شما ساده‌تر می‌کند.

در این مدل جدید، کاربر می‌گوید: «برای کار از خانه یک لپ‌تاپ تا ۳۰ میلیون تومان می‌خواهم، با صفحه خوب و باتری قوی، ترجیحاً سبک.» عامل هوش مصنوعی وارد عمل می‌شود، سایت‌های مختلف را می‌گردد، قیمت‌ها و مشخصات را مقایسه می‌کند، نقدها را می‌خواند و در نهایت دو یا سه پیشنهاد مشخص می‌دهد. اینجاست که مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون یک پیام روشن به بازار می‌فرستد: آمازون می‌خواهد مطمئن شود این لایه واسط، زیر کنترل خودش بماند و کاربر دوباره مجبور شود سفر خرید را از داخل اکوسیستم آمازون شروع کند.

به گفته برخی تحلیلگران، اگر آمازون در این حالت بسته باقی بماند، ممکن است «لایه عامل‌های هوش مصنوعی» را به رقبایی مثل Walmart، Target یا حتی فروشگاه‌های کوچک‌تر ببازد؛ اما اگر باز شود، خطر این را می‌پذیرد که رابطه مستقیم با مشتری را به پلتفرم‌هایی مانند ChatGPT واگذار کند. این همان پارادوکسی است که تصمیم مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون را به یکی از مهم‌ترین لحظه‌ها در تحول خرید آنلاین تبدیل می‌کند.

این جنگ چه معنایی برای خریداران و فروشگاه‌ها دارد؟

از دید کاربر عادی، همه‌چیز خیلی ساده است: «من فقط می‌خواهم سریع و راحت، با قیمت خوب و مطمئن، خرید کنم.» برای کاربری که خبر مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون را شنیده شاید مهم‌ترین سؤال این باشد که آیا تجربه خریدش واقعاً تغییر می‌کند یا نه.

اگر عامل‌های هوش مصنوعی خرید جا بیفتند، دیگر لازم نیست شما بین ده‌ها تب مرورگر جابه‌جا شوید؛ عامل شما این کار را می‌کند. اما اگر یک فروشگاه مثل آمازون عمداً داده‌هایش را در اختیار این عامل‌ها نگذارد، نتیجه ساده است: شما کمتر آن فروشگاه را در پیشنهادهای عامل می‌بینید، حتی اگر هنوز هم از نظر قیمت یا تنوع محصول قوی باشد. به همین دلیل است که الان فرصتی طلایی برای رقبای آمازون به‌وجود آمده؛ فروشگاه‌هایی مثل Walmart، Target یا خرده‌فروشی‌های مستقل که حاضرند داده‌های خود را «AI-ready» کنند، ناگهان می‌توانند در سطحی با آمازون رقابت کنند که قبلاً برایشان دور از دسترس بود.

از سوی دیگر، اگر برندها و فروشگاه‌ها سایت خود را برای خوانده شدن توسط عامل‌های هوش مصنوعی آماده نکنند، عملاً از دید کاربری که فقط با عامل خود صحبت می‌کند، ناپدید می‌شوند. کاربر دیگر مستقیماً نام برند را در مرورگر جستجو نمی‌کند؛ او یک سؤال می‌پرسد و به جواب عامل اعتماد می‌کند. بنابراین، دیده شدن در این لایه جدید، به اندازه داشتن رتبه خوب در گوگل یا حضور در مارکت‌پلیس‌ها مهم خواهد بود.

برندها و کسب‌وکارها چگونه باید برای خرید مبتنی بر هوش مصنوعی آماده شوند؟

برای بسیاری از برندها، داستان از همین حالا شروع شده است؛ آن‌ها باید وب‌سایت خود را برای خوانده شدن، درک شدن و خلاصه شدن توسط عامل‌های هوش مصنوعی آماده کنند. این یعنی ساختاریافته کردن داده‌ها، شفاف‌تر کردن مشخصات محصولات، روشن‌تر نوشتن توضیحات و فراهم کردن دسترسی راحت‌تر ربات‌ها و APIها به اطلاعات.

حتی اگر امروز مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون بیشتر شبیه یک نبرد بین غول‌های تکنولوژی به نظر برسد، فردا به یک سؤال استراتژیک برای هر فروشگاه آنلاین تبدیل می‌شود: «آیا من در فهرست پیشنهادهای عامل‌های هوش مصنوعی دیده می‌شوم یا نه؟» برندهایی که امروز روی این موضوع سرمایه‌گذاری می‌کنند، به احتمال زیاد در آینده سهم بیشتری از توجه و اعتماد کاربران را به دست خواهند آورد.

برای کسب‌وکارهای ایرانی هم پیام ماجرا روشن است: اگرچه آمازون و بسیاری از سرویس‌های بین‌المللی به‌طور مستقیم در ایران فعال نیستند، اما الگوی رفتاری کاربران یکی است؛ مردم دوست دارند با یک چت ساده به خرید برسند. هر فروشگاهی که بتواند اطلاعات محصولات خود را برای فهمیدن توسط سیستم‌های هوش مصنوعی آماده کند، زودتر از بقیه در این بازی برنده می‌شود؛ چه این سیستم‌ها موتور جستجوی داخلی سایت باشند، چه دستیارهای خرید روی پیام‌رسان‌ها و چه عامل‌های جهانی مثل ChatGPT.

در نهایت، مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون نشانه آغاز دور تازه‌ای از رقابت در دنیای خرید آنلاین است؛ دورانی که در آن، نبرد اصلی دیگر فقط بر سر ارزان‌ترین قیمت یا سریع‌ترین ارسال نیست، بلکه بر سر کنترل «عامل هوش مصنوعی» است که به کاربر می‌گوید چه ببیند، چه مقایسه کند و در نهایت چه بخرد. برای ما به‌عنوان خریدار، این تغییر می‌تواند به معنی پیشنهادهای بهتر و تصمیم‌گیری راحت‌تر باشد؛ و برای فروشگاه‌ها، به معنی ضرورت آماده شدن برای دنیایی که در آن، دیده شدن در پاسخ یک عامل هوش مصنوعی به اندازه دیده شدن در نتایج جستجوی گوگل حیاتی است. هر کس این واقعیت را زودتر بپذیرد و مطابق آن عمل کند، از دل بحران مسدود شدن ChatGPT توسط آمازون، برای خود فرصت می‌سازد.