خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ؛ انحصار تازه متا در دنیای چت‌بات‌ها

خبر خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ فقط یک تغییر کوچک در تنظیمات یک اپلیکیشن نیست؛ «خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ» در عمل آغاز دوره‌ای تازه است که در آن متا می‌کوشد کنترل کامل تجربه چت هوش مصنوعی در واتساپ را در دست بگیرد. این تصمیم می‌تواند هم برای کاربران عادی و هم برای کسب‌وکارها پیامدهای مهمی داشته باشد و آینده رقابت در بازار چت‌بات‌ها را تغییر دهد.

تغییر سیاست واتساپ و آغاز انحصار تازه

تصمیم جدید متا برای تغییر شرایط استفاده از سرویس تجاری واتساپ، مستقیماً به ماجرای خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ گره خورده است. طبق شرایط تازه، از ۱۵ ژانویه ۲۰۲۶ میلادی، شرکت‌های ارائه‌دهنده چت‌بات‌های عمومی هوش مصنوعی دیگر نمی‌توانند از API واتساپ برای ارائه ربات‌های خود به کاربران استفاده کنند. این یعنی راه رسمی و قانونی حضور آن‌ها در داخل واتساپ عملاً بسته می‌شود.

با عملی شدن خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ در ژانویه ۲۰۲۶، کاربران دیگر نمی‌توانند مستقیماً داخل واتساپ با این دو چت‌بات محبوب گفت‌وگو کنند و تنها گزینه رسمی که باقی می‌ماند، چت‌بات اختصاصی متا یعنی «Meta AI» خواهد بود. نکته مهم این است که این محدودیت شامل ربات‌هایی که برای پشتیبانی مشتریان و خدمات کسب‌وکارها استفاده می‌شوند نمی‌شود؛ مشکل فقط برای چت‌بات‌هایی است که خودشان محصول اصلی هستند، مثل ChatGPT، Copilot و سرویس‌هایی مانند Perplexity.

چرا این تصمیم برای کاربران نگران‌کننده است؟

از دید بسیاری از کاربران، جذابیت اصلی واتساپ در سال‌های اخیر این بود که می‌توانستند در همان پیام‌رسانی که هر روز استفاده می‌کنند، با چت‌بات‌های مختلف کار کنند و بین سرویس‌های گوناگون انتخاب داشته باشند. حالا با خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ، این حق انتخاب عملاً از بین می‌رود و کاربران به استفاده از یک ربات واحد یعنی Meta AI محدود می‌شوند؛ رباتی که به گفته بسیاری در شبکه‌های اجتماعی، نه‌تنها محبوب نیست، بلکه حتی «مزاحم» هم تلقی می‌شود.

واکنش کاربران در ردیت و دیگر پلتفرم‌ها نشان می‌دهد که Meta AI هنوز نتوانسته اعتماد و رضایت گسترده‌ای جلب کند. بسیاری آن را کند، ناکارآمد یا ضعیف‌تر از رقبایی مثل ChatGPT می‌دانند. از طرف دیگر، این واقعیت که نمی‌توان Meta AI را به‌سادگی از واتساپ حذف کرد، حس تحمیل و اجبار را در میان کاربران تقویت می‌کند. وقتی تنها گزینه در دسترس شما همان رباتی باشد که دوستش ندارید، طبیعی است که نارضایتی و بحث‌ها بیشتر می‌شود.

تاثیر این تغییر بر بازار چت‌بات‌های هوش مصنوعی

بازار چت‌بات‌ها در حال حاضر به‌شدت رقابتی است؛ ChatGPT، Copilot، Gemini، Perplexity و ده‌ها نام دیگر هر روز در تلاش‌اند سهم بیشتری از کاربران را به سمت خود جلب کنند. اما وقتی پلتفرمی به بزرگی واتساپ – با میلیاردها کاربر فعال – عملاً درِ خود را به روی این رقبا می‌بندد، توازن قدرت در این بازار به‌شدت به‌هم می‌خورد. خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ از یک منظر دیگر نیز مهم است: واتساپ در بسیاری از کشورها عملاً زیرساخت اصلی ارتباطات دیجیتال محسوب می‌شود، پس غیبت این چت‌بات‌ها در آن، حضورشان در زندگی روزمره مردم را هم کم‌رنگ‌تر می‌کند.

در چنین شرایطی، Meta AI از یک ربات نه‌چندان محبوب، به تنها گزینه پیش‌فرض در واتساپ تبدیل می‌شود. این انحصار نه‌تنها به ضرر کاربران است که قدرت انتخاب و حق مقایسه آن‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه برای نوآوری در این حوزه هم خطرناک است، چون رقابت سالم را تضعیف می‌کند. اگر سازندگان چت‌بات‌های دیگر نتوانند به سادگی در پیام‌رسان‌های بزرگ حضور داشته باشند، انگیزه برای توسعه ویژگی‌های بهتر و خلاقانه‌تر کمتر می‌شود.

داده‌ها، حریم خصوصی و تبلیغات هدفمند

یکی از جنبه‌های کمتر دیده‌شده این ماجرا، ارتباط گفت‌وگو با چت‌بات‌ها و سیستم تبلیغات متا است. متا صراحتاً اعلام کرده که تعاملات کاربران با Meta AI می‌تواند بر نوع تبلیغاتی که در فیسبوک و اینستاگرام می‌بینند تاثیر بگذارد. این یعنی سوال‌ها، علایق، جست‌وجوها و حتی لحن شما در گفت‌وگو با این چت‌بات، به داده‌های رفتاری شما اضافه می‌شود و برای پروفایل تبلیغاتی‌تان به کار می‌رود.

در مقابل، وقتی کاربران میان چند سرویس مختلف مثل ChatGPT و Copilot حق انتخاب داشته باشند، می‌توانند آگاهانه تصمیم بگیرند که داده‌های‌شان را به چه شرکتی بسپارند، سیاست‌های حریم خصوصی هرکدام را بررسی کنند و بسته به اعتمادشان یکی را انتخاب کنند. اما وقتی نتیجهٔ خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ این باشد که فقط Meta AI در دسترس است، در عمل بخش بزرگی از داده‌های رفتاری کاربران مستقیماً در اختیار متا قرار می‌گیرد و این، نگرانی‌ها در مورد تمرکز داده و ریسک‌های حریم خصوصی را افزایش می‌دهد.

راهکارها و گزینه‌های پیش روی کاربران و کسب‌وکارها

کاربران عادی که سال‌ها به استفاده از واتساپ عادت کرده‌اند، احتمالاً همچنان در این پلتفرم می‌مانند، اما برای دسترسی به چت‌بات‌های دیگر مجبور خواهند شد مستقیم سراغ وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های مستقل آن‌ها بروند. به‌عنوان نمونه، می‌توان ChatGPT را در مرورگر یا اپ رسمی آن روی موبایل استفاده کرد، یا Copilot را در مایکروسافت اج و ویندوز به کار گرفت. اما روشن است که این روش به راحتی استفاده مستقیم داخل واتساپ نیست و تجربه‌ای یکپارچه ارائه نمی‌کند.

کسب‌وکارها کمی وضعیت متفاوتی دارند. آن‌ها همچنان می‌توانند از واتساپ بیزینس و API رسمی برای ساخت ربات‌های پشتیبانی، اطلاع‌رسانی سفارش، ارسال اعلان‌ها و ارتباط با مشتریان استفاده کنند. اما اگر بخواهند یک چت‌بات عمومی هوش مصنوعی در اختیار مخاطبان قرار دهند – مشابه تجربه ChatGPT – دیگر نمی‌توانند این کار را داخل واتساپ انجام دهند و باید به سراغ پلتفرم‌های دیگر یا توسعه اپ اختصاصی بروند. همین موضوع باعث می‌شود تصمیم‌گیری درباره استراتژی دیجیتال و انتخاب کانال‌های ارتباطی برای برندها پیچیده‌تر شود.

در نهایت، خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ صرفاً یک تغییر فنی در API نیست، بلکه نشانه‌ای از جهتی است که متا برای آینده واتساپ و اکوسیستم هوش مصنوعی خود انتخاب کرده است؛ جهتی که با تمرکز بیشتر بر Meta AI، به انحصار و کاهش حق انتخاب کاربران نزدیک می‌شود. اگرچه هنوز می‌توان از چت‌بات‌های رقیب در وب یا اپ‌های جداگانه استفاده کرد، اما حذف آن‌ها از پیام‌رسانی به اندازه واتساپ، تعادل بازار و تجربهٔ روزمره کاربران را تغییر خواهد داد. حالا پرسش مهم این است که آیا نهادهای قانون‌گذار، فشار افکار عمومی یا رقابت شدید در بازار، در نهایت می‌تواند این مسیر را اصلاح کند یا نه؛ مسیری که نقطه عطف آن، دقیقاً با «خروج ChatGPT و Copilot از واتساپ» تعریف می‌شود.